Najkrótsza odpowiedź: to przysłowie Heraklita, które w najczęściej używanej polskiej wersji “Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki” oznacza, że sytuacje ulegają zmianie i nie da się przeżyć ich identycznie po raz drugi, bo druga wejście spotyka inna woda, inni ludzie i okoliczności. W pierwotnym brzmieniu chodzi o to, że nie da się wejść dwukrotnie do tej samej rzeki, bo woda płynie i rzeka cały czas się zmienia.

Geneza i znaczenie

• Pochodzi z myśli Heraklita z Efezu, który sformułował koncepcję panta rhei, czyli wszystkiego płynięcia i nieuchwytnej zmienności świata.

• W polskiej wersji przysłowie zanika niektóre niuanse i jest skrócone do „nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki”.

Różnice między formami

• Oryginalna forma Heraklita brzmi „Niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki” i podkreśla niemożność ponownego wejścia w dokładnie tę samą rzeczywistość, bo woda i okoliczności za każdym razem się zmieniają.

• W pewnych źródłach i popularnych tłumaczeniach skrót „nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki” stał się powszechny, co prowadzi do nieco innego, mniej literalnego zrozumienia.

Czym to nie jest

• Nie chodzi o bezsensowność powrotu do przeszłości czy powtarzania konkretnych działań w identycznych warunkach; chodzi raczej o zmienność kontekstu i doświadczeń przy każdej ponownej próbie.

• W praktyce używa się go, aby zwrócić uwagę na to, że powtórzenie tej samej decyzji lub ponowne wejście w ten sam scenariusz może prowadzić do innych skutków ze względu na zmieniające się okoliczności.

Szybka interpretacja

• W kontekście codziennym przysłowie może sugerować, że warto czasem spróbować ponownie pod innymi warunkami, bo nowe okoliczności mogą przynieść inne rezultaty, ale nie należy oczekiwać identycznego przebiegu każdej sytuacji.

Jeśli chcesz, mogę doprecyzować różnice między oryginalnym brzmieniem a popularnym skrótem, podać przykład sytuacyjny lub przetłumaczyć warianty na inne języki.