Krótkie podsumowanie: najczęściej sugeruje się, że pierwszym zmysłem, który tracimy podczas procesu umierania, jest zmysł węchu. Jednak temat ten bywa opisywany różnie w źródłach, a naukowe interpretacje nie zawsze są jednoznaczne. Poniżej prezentuję ujęcie oparte na dostępnych doniesieniach medycznych i popularnonaukowych.

Co wynika z badań i opisów medycznych?

• Węch jako pierwszy zmysł: wiele artykułów i doniesień medialnych podaje, że utrata węchu często sygnalizuje postępający koniec życia. Zjawisko to wiąże się z tym, że ośrodki odpowiedzialne za węch w mózgu mogą ulegać deprywacji z powodu pogorszającego się perfuzji mózgowej. W praktyce opiekunowie zwracają uwagę na utratę zdolności wyczuwania zapachów jako jeden z wczesnych sygnałów zmian w stanie pacjenta.

• Inne perspektywy: niektóre źródła sugerują także, że utrata innych funkcji (np. pewne aspekty świadomości, mowy) następuje na późniejszych etapach, a wciąż aktywne pozostają różne ośrodki mózgowe, co tworzy obraz „kroczącego procesu umierania”. W literaturze popularnej pojawiają się opowieści o wizjach „tunelu” i innych doświadczeniach, które mają towarzyszyć umieraniu, lecz są to opowieści subiektywne i nie są bezpośrednimi dowodami naukowymi na uniwersalny przebieg.

• Kontekst naukowy a granice wiedzy: istnieją doniesienia o badaniach nad funkcjonowaniem mózgu po istotnych urazach i w stanach ograniczonego przepływu, gdzie pewne mechanizmy utrzymują pewne funkcje przez pewien czas, co bywa interpretowane jako „ostatnia nadzieja” neuronów. Jednak te kwestie dotyczą wciąż intensywnie badanych zjawisk i nie tworzą jednej, powszechnie przyjętej reguły.

Jak interpretować odpowiedź?

• Najpowszechniej cytowaną odpowiedzią w kontekście pytania o „pierwszy zmysł tracony przy śmierci” jest zmysł węchu. Z praktycznego punktu widzenia może to być wskazówka dla opiekunów i personelu medycznego, aby zwracać uwagę na zmiany w percepcji zapachów u umierających.

• W innych źródłach pojawiają się odmienne narracje dotyczące kolejności utraty zmysłów i procesów poznawczych, często zbieżne z pogłębiającym się niedotlenieniem mózgu. Jednak nie stanowią one jednoznacznego konsensusu naukowego.

Uwaga dotycząca źródeł

• W treściach popularno-naukowych i artykułach medycznych pojawiają się różnice w opisach i kolejności utraty zmysłów, co wynika z indywidualnych przebiegów choroby, różnic w stanie pacjenta i ograniczeń badań nad śmiercią kliniczną. Kontekst kliniczny sugeruje, że utrata węchu często bywa jednym z pierwszych zauważalnych objawów w końcowej fazie życia.

Jeśli chcesz, mogę:

• przejrzeć najnowsze przeglądy naukowe na ten temat i podać aktualne, kategoryczne wnioski,
• dopasować odpowiedź do konkretnego kontekstu (np. opieka paliatywna, edukacja rodzin) i przygotować krótką listę praktycznych wskazówek dla opiekunów.